سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی
«سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی» با هدف گردآوری، سازماندهی و انتشار اسناد و مدارک انقلاب اسلامی پس از انقلاب ایران به وجود آمد. منظور از اسناد و مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تمامی آثار مکتوب، سمعی و بصری و آثار ارزشمندی است که محتوای کلی آنها با انقلاب اسلامی و تحولات ناشی از آن در جهان ارتباط داشته باشد.
شکل‌گیری سازمان مدارک
این سازمان در سال ۱۳۶۱ شمسی، با ادغام مرکز مدارک وزارت اطلاعات و جهانگردی و مرکز اسناد فرهنگی آسیا وابسته به وزارت فرهنگ و هنر با نام مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موجودیت یافت و در تاریخ ۱۳۶۱ به سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی تغییر نام داد.
با انتقال منابع و امکانات و نیروی انسانی دو مرکز فرهنگی پیشین، این سازمان در همان ابتدای کار از کتابخانه‌ای با ۲۵۰۰۰ جلد کتاب و ۵۱۳۱ جلد نشریه ادواری صحافی شده و همچنین آرشیوی حاوی ۸۵۶۴ جلد گزارش دولتی، ۳۴۰۰۰ قطعه عکس، ۲۴۵۸۷ قطعه اسلاید بهره‌مند شد. آرشیو سازمان به تدریج به آرشیو "جریان‌های سیاسی" موسوم شد و بخش‌های منابع دیداری ـ شنیداری و ریزفیلم و ریزبرگه نیز بر آن افزوده شد. برای سازماندهی این منابع، بخش نمایه‌سازی و بخش گردآوری و سازماندهی نسخه‌های خطی نیز تأسیس شد.
اهداف و فعالیت‌ها
هدف و مأموریت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی عبارت است از: گردآوری، سازماندهی و اشاعه اسناد و مدارک انقلاب اسلامی و انتشارات انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران، فراهم آوردن امکانات لازم برای پژوهش و مطالعه و بهره‌برداری از این مجموعه و بالاخره شناساندن مبانی و اهداف انقلاب اسلامی ایران.
از مهم‌ترین اقدام‌های این سازمان می‌توان به تهیه آرشیوی از اسناد و مدارک گروه‌های سیاسی داخلی، تشکل‌های غیرقانونی و مدارک مربوط به رژیم پهلوی اشاره کرد. این آرشیو حاوی حدود ۷۰۰۰ جلد کتاب، بیش از ۱۵۰۰۰ برگ اعلامیه، ۲۵۰۰ عنوان زندگینامه سیاسی و ۱۶۰ عنوان نشریه ادواری است. آرشیو اداره‌کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر ـ که نظارت و ممیزی بر چاپ کتاب را در رژیم پهلوی بر عهده داشت ـ به این سازمان منتقل شد. این آرشیو حاوی بیش از ۲۲۰۰۰ پرونده کتاب‌هایی است که برای دریافت مجوز چاپ به آن اداره کل ارسال شده بودند. در این پرونده‌ها نسخه‌ای از کتاب و نظر ممیز نگهداری می‌شود.
سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی از سال ۱۳۶۱ اقدام به انتشار فصلنامه فهرست مقالات انقلاب اسلامی در مطبوعات ایران کرد که جانشین فهرست مقالات فرهنگی در مطبوعات ایران از انتشارات مرکز اسناد فرهنگی آسیا شد. این نشریه فهرستی بود از مقالات منتشره در مطبوعات ایران در موضوع‌های مختلف از نویسندگان ایرانی و غیرایرانی و به همین دلیل نام آن به فهرست مقالات فارسی در مطبوعات جمهوری اسلامی ایران تغییر داده شد.
در ۱۳۷۸ به دلیل آن که پاره‌ای از وظایف و اقدامات سازمان با وظایف کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران موازی بود، کلیه منابع و نیروی انسانی آن به کتابخانه ملی منتقل و سازمان در کتابخانه ملی ادغام شد. بدین ترتیب، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی عملاً تعطیل شد.
مهم‌ترین طرحی که سازمان ـ در حیات ۱۷ ساله خود ـ اجرا کرد تدوین اصطلاحنامه فرهنگی فارسی (اصفا) بود که در اواخر سال ۱۳۷۰ شورایی به منظور تدوین آن در سازمان تشکیل گردید. نخستین ویرایش آن در اواخر ۱۳۷۴ و ویرایش دوم آن در ۱۳۸۰ ـ پس از ادغام در کتابخانه ملی ـ منتشر شد.
منابع
- دائره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی" از علی تابش؛ نورالله مرادی، بازیابی: ۱۳ مرداد ۱۳۹۲.